Na de opening van de dag door de voorzitter, Annemieke Pacilly, begon de dag met de lezing van Hans Alderliesten, op de FAN dag van 20 mei 2023
AUGUSTINUS ALS ZIELZORGER
Voor Hans vormde het ziekbed en overlijden van zijn vrouw die pas 31 jaar was, een verrijkende ervaring. ‘Gezondheid’ is niet iets van jezelf, maar komt van God. En een zieke blijft een waardig persoon, met wie we één van hart en één van ziel, samen op weg kunnen gaan. Voor Augustinus zijn goed en kwaad niet te doorgronden. De mens lijdt, vgl Job, hfd 31, 33 en 34. En God is niet te definiëren; God is van een andere categorie, het kwaad is niet te verklaren. Een kwade God bestaat niet, er is alléén een goede God. Het kwaad wijst op het ontbreken van het goede. Het goede is genoeg. ‘God’ staat voor ‘de juiste orde’, ‘de juiste maat’. Een ‘teveel’ en een ‘tekort’ staan voor ‘zonde’.
Augustinus schreef ‘vanuit de diepte’, voor en tot God. Daar is hij door God aangeraakt. Hij zette zichzelf op het spel, verschool zich niet achter een ander. Zijn wij ontvankelijk voor de vragen die het leven ons stelt? En voor de antwoorden die we krijgen? Het leven, God, spreekt, door anderen, en door de natuur, tot ons. Durven we daar gehoor aan te geven, onszelf op het spel te zetten? Voor Augustinus is geestelijke vooruitgang af te meten aan wat we hebben lief(gehad) in ons leven.
Mensen horen bij een gemeenschap: een gezin, of bijv. de medebezoekers van een winkel. Gaan we de gemeenschap wel aan? Zetten we onszelf op het spel? Is een negatieve reactie wel terecht? Augustinus gaat op zoek naar zichzelf, hij wil God en zichzelf beter kennen. Je bent mens ‘voor Gods aangezicht’; je bent het gezicht, je bent een deel van God. Zie ook in de ander iets van God. Eigen aan de mens is ‘de hoop’. Heel de aarde is aan de mens gegeven, een hele verantwoordelijkheid.
Breng je gedachten tot stilstand, en schrijf op wat er in je omgaat. Ga niet aan jezelf voorbij. Mensen hebben elkaar nodig. Augustinus zegt: “tot U en tot elkaar, zijn wij geschapen”. Zelf zijn wij een groot wonder, het leven is een geschenk. Van Bavel schrijft in zijn boek over hoop en leven: “ga met jezelf aan de slag, opdat het kwaad je niet treft.”
Hans zijn vrouw stierf in zijn armen. Zo konden zij ook dit laatste moment met elkaar delen. Hemel en aarde raakten elkaar. Is ‘dood zijn’, leven in een andere werkelijkheid? Is de dood boven of beneden ons?
Augustinus was een man van uitersten en van tegenstellingen; het goede en het geluk is iets van het heden en van de toekomst, een slaaf kan vrijer zijn dan zijn meester. Als mens kun je beschikken over geestkracht, blijmoedigheid en geloof. Al het goede en kwade kun je bij God neerleggen. Onze geest vergeet en vergeeft ons. Je kunt aan de dood en ook aan het leven, iemand verliezen. Het leven praat terug, ga er niet aan voorbij, duw het niet weg.
Verlieservaringen en verdriet blijven steeds weer terugkomen. Leven is omgaan met teleurstellingen, het leven is tijdelijk, het leven is onderweg zijn, is niet volledig, niet harmonieus.
Hans is inmiddels hertrouwd, heeft een nieuwe vrouw, een nieuw gezin. In je leven kun je op vele, ongeplande kruispunten terecht komen. Augustinus zegt tot God: ‘’ik rende van U weg, maar U hield mij bij”. Augustinus was een temperamentvolle, emotionele Marokkaan, een bootvluchteling die vanuit Noord Afrika aangetrokken werd door Europa. Zijn moeder reisde hem achterna. Hij werd aangesteld tot voorganger, tot bisschop. Over het ambt van leidinggevenden zegt hij: “je moet ervoor bekwaam zijn, maar er niet zelf naar streven.” Het ambt brengt een opgelegde last met zich mee.
Tegenstanders in zijn tijd waren Pelagius, Mani en de donatisten. Aan het eind van zijn leven wilde hij dat alleen de arts nog bij hem kwam, en dat hij werd uitgekleed. Hij wilde nederig en met boete doeningen, zijn leven eindigen. Het promotie-onderzoek van Hans gaat over ‘moreel leiderschap bij Augustinus’. Hans onderscheidt de volgende dimensies: de pastor/bisschop ziet toe op de eenheid onder gelovigen, de rechter ziet toe op barmhartigheid en rechtvaardigheid: boete en straf zijn nodig, maar het elkaar en Jezus, één van ziel en één van hart, liefhebben is belangrijker, en vraagt ook om het gelijkwaardig behandelen van mensen. Tot slot: de arts/medicus buigt zich over de diagnose van de ziekte en de benodigde medicijnen. Voor ons is Christus zowel onze arts als ons medicijn. Wat kunnen wij leren van het moreel leiderschap bij Augustinus? Net als Augustinus zijn wij allen op zoek naar God. We zijn feilbaar, maar kunnen ook inspirerende leiders zijn, die veeleisend maar ook mild kunnen zijn, en nederig naar anderen toe. Het thema van Hans’ laatste boek is: ‘Heb lief en doe dan wat je wilt’, een door velen geliefde uitspraak, waarvan we aannemen dat deze van Augustinus afkomstig is.
Julia van Wel, mei 2023
Met de ontvangst, lunch en het napraten in de Ontmoetingsruimte, lezing en de gebedsviering in de kerk, en de vergadering in de vergaderruimte, bleek ‘de logistiek ‘zeer voor herhaling vatbaar!
En zo ging iedereen na een mooie fijne FANdag weer naar huis!
