algemeen
Ook dit fresco is aan de onderzijde in de loop der tijden meermalen gerestaureerd. De oorspronkelijke kleding van de meest linkse figuur was lang tot op de sandalen, en ook de stand van de benen van de jongeling met het zwaard was oorspronkelijk anders. Het is trouwens maar de vraag of we hier te maken hebben met de oorspronkelijke voorstelling of dat we hier kijken naar een later aangevulde sinopia.
Augustinus, gekleed als docent, wordt hier waarschijnlijk verwelkomd door een hooggeplaatst persoon uit de manichese gemeenschap in Rome. Wie zijn er verder nog aanwezig? Natuurlijk de bootslieden in het schip, maar interessanter zijn de twee figuren links. De jongeman met het zwaard zou Augustinus’ zoon Adeodatus kunnen zijn, want hij lijkt sprekend op Augustinus: dezelfde tengere lichaamsbouw, dezelfde fijne gelaatstrekken, dezelfde ogen, dezelfde haarkleur en dezelfde haarsoort. Met zijn zwaard werpt hij zich op als de beschermer van de expeditie. Zou de vrouw achter de vermoedelijke Adeodatus dan de concubine van Augustinus zijn die zorgzaam het samengebonden linnengoed aan wal draagt?
specifiek
De landschappelijke achtergrond die Gozzoli hier gebruikt, is zeker niet die van Ostia, maar veeleer het heuvelachtige Toscaanse landschap met boerenhoeven en olijfbomen. Schilderkundig vormt dit landschap wel een mooie oplossing. De horizontale compositie van de figuren contrasteert fraai met de diagonalen van de touwen naar de mast en de diagonaal die wordt gevormd door de heuvel en de grote boom. Binnen dit gegeven zit weer een mooie manier van aflopend vormrijm, namelijk de horizontale lijn van de hoofden, die verkleind herhaald wordt in de ra en in het kraaiennest van de boot. Het compositiecontrast wordt versterkt door het complementaire kleurcontrast dat gevormd wordt door het groen van het landschap en het rood-oranje in de kleding. Perspectivisch maakt Gozzoli hier geen gebruik van een architectonisch lijnperspectief, maar van de zogenoemde verkleining. Dat wordt goed in beeld gebracht door de drie steeds kleiner wordende gebouwen op de heuvel. Een topfresco van een toprenaissancist.
Tekst : drs. Ger Jacobs
Foto’s : Jan van Lierop, Ger Jacobs, Jan-Martijn van der Werf, en de iconografie op http://www.augustinus.it/iconografia/index.htm.
Met dank aan de Augustijnen van San Gimignano.