algemeen
Dit is een bijzonder fresco vanwege de aanwezigheid van een door engelen gedragen cartouche aan de bovenzijde, waar de opdrachtgever Dominico Strambi in het zonnetje wordt gezet. In de tekst staat dat Dominicus dit heiligdom op eigen kosten heeft laten schilderen door de beroemde Benozzo Gozzoli.
Deze afbeelding, ontworpen door Gozzoli en uitgevoerd door Fiorentino, wijkt enerzijds af van de historische gegevens, omdat Augustinus vanwege zijn prestigieuze benoeming tot stadsretor van Milaan (384) met de keizerlijke koets gereisd zou hebben. Anderzijds laat de afbeelding wel zien dat Augustinus een belangrijk persoon was geworden die omringd door familie, volgelingen, schrijvers en stenografen naar Milaan vertrok.
specifiek
Het fresco lijkt meer op een adellijke 15e-eeuwse pelgrimage dan op een reis naar een nieuwe werkgever. Het is zeker niet ondenkbaar dat het idee van een pelgrimage heeft meegespeeld in de samenstelling van het decoratieprogramma door Strambi en Gozzoli omdat deze tocht voor Augustinus uiteindelijk zou leiden tot zijn bekering tot het katholieke geloof. De aanwezigheid van de engelen zou dan ook meer betekenis krijgen. De jongen die we eerder hebben aangeduid als Adeodatus is ook hier weer aanwezig. Hij loopt naast Augustinus als begeleider en beschermer van zijn vader. Een ridder met schildknaap: geen ongewoon beeld in die dagen.
Beeldend bekeken heeft ook deze afbeelding weer een symmetrische compositie, nu echter niet door middel van lijnperspectief of een harmonieus compositieschema, maar door de toepassing van de dynamica en statica in de enscenering. Het dynamische middenblok van de reizigers wordt geflankeerd door de statische zijblokken van de Romeinse burgers aan de linkerzijde en niemand minder dan de schilder Benozzo Gozzoli (in het rood) en zijn helpers aan de rechterzijde. Verscheidene onderzoekers hebben immers aangetoond dat hier sprake is van een portret van de schilder. Dat de linkergroep bestaat uit Romeinse burgers, wordt verbeeld door de stad Rome op de achtergrond, herkenbaar aan het Pantheon en het piramidale graf van Cestius. Het achterliggende Toscaanse landschap heeft behalve dieptewerking door middel van verkleining ook een simultaanfunctie in het verhaal: de reizigers zijn namelijk opnieuw te herkennen in de stoet die rechts een heuvel op rijdt. De aanwezigheid van de hond als metgezel van Augustinus is al eerder verklaard.
Tekst : drs. Ger Jacobs
Foto’s : Jan van Lierop, Ger Jacobs, Jan-Martijn van der Werf, en de iconografie op http://www.augustinus.it/iconografia/index.htm.
Met dank aan de Augustijnen van San Gimignano.